99. Op zaterdag 20 april 2024 gingen we naar het hart van Ierland met het Trio Lorcán Mac Mathúna. Ze speelden al eerder bij Roots aan de Zaan, in december 2018.
Martin Tourish is de accordeonvirtuoos die met name bekend is als lid van Altan, dat reeds tweemaal bij ons op het podium stond. Violist Daire Bracken was ooit lid van Danú en speelde met de grootste namen, van Liam Clancy tot Niamh Parsons.
De voorman is vocalist Lorcán Mac Mathúna, en om zijn werk te beschrijven halen we even een artikel aan dat Marius Roeting voor New Folk Sounds schreef:
“Op en top Iers met die nasale naklank, bijna fluisterend en toch zo krachtig. Herkenbaar in de dictie, de ‘uitspraak’, ook in het Gaelic. Mac Mathúna zou een sean-nos (solo) zanger kunnen zijn, waar je uren naar kan luisteren. Gekluisterd alsof je naar een oude verhalenverteller luistert. En dat doe je in feite. Mac Mathúna heeft diezelfde betovering, diezelfde grandeur, hetzelfde hypnotiserende. En dan is er de muziek die hij maakt. Altijd vol overtuiging, hartstocht, diepgang, kennis, vernieuwend op het oude gebaseerd, maar voortschrijdend, niet conserverend en toch de traditie gerespecteerd hoog houdend.”
Verder schreef Roeting over Daire Bracken’s vioolspel: “Soms flitst hij over de snaren in duivels snelle, korte noten, maar met de volle akkoorden en polyfone tonen, schept hij een rijke, gedreven en krachtige achtergrond”.
Dus de heren van trio Lorcán Mac Mathúna maken muziek die niet de standaard Keltische deunen behelst, maar veel verder teruggaat in de geschiedenis. Deze muziek is gebaseerd op de ritmepatronen van de taal. De taal, in tekst of poëzie, die snelheid en cadans bepaalt.
Het eerdere concert in Zaandam (2018) had een unieke, hypnotische kwaliteit – op en top Iers, maar zeker niet enkel van het soort dat over het algemeen wordt geassocieerd met “Iers traditioneel”.
Beeld van het optreden van Trio Lorcán Mac Mathúna
Snapshot uit de nieuwsbrief
Van sommige acts weet je dat het geen hoogvliegers zullen zijn qua kaartverkoop. Dit was er zo eentje. Dan nog, het lijkt er dit seizoen toch wel op dat de coronamalaise verleden tijd is: als dit concert met zijn (bijna) zestig aanwezigen het minst bezochte concert van dit seizoen is, dan valt dat al met al behoorlijk mee, ook al is het af en toe met kunst- en vliegwerk (gratis-introducees-kaartjes voor dit concert waren te geef bij het vorige concert, ook al werd er niet veel gebruik van gemaakt). Vergeleken met het seizoen hiervoor, dat zeker aan het begin nog dizzy was van de knock-out van de corona-periode, valt het na een aarzelend begin toch best wel weer mee: een doorslaggevende reden, enkele maanden geleden, om een daadwerkelijk gepland einde van Roots aan de Zaan in december 2025 toch maar weer in te trekken.
Toen dit trio in december 2018 voor het eerst – en toen nog voor een eenmalig concert – Zaandam aandeed, was onze intieme locatie De Kleine Waarheid zo’n 2/3 gevuld … maar daar waren maar ongeveer 70 zitplaatsen. Dan hadden we nu meer publiek, én waren er twee andere concerten in Nederland. Op naar Ziggo Dome dus, de volgende keer.
En nee, ook wij hadden in 2018 nog nimmer gehoord van Lorcán, een goed bewaard Iers geheim. Dat dit trio deze kant op kwam was een gevolg van een babbel die ik had met Altan’s Martin Tourish en mijn vraag aan hem: wil je hier eens in een andere hoedanigheid spelen (gezien het feit dat hij met heel wat ballen jongleerde qua samenwerkingen buiten Altan). Welnu, hij kwam met Daire Bracken en met Lorcán Mac Mathúna aanzetten. Goed plan! Ook deze tweede keer.
Lorcán is simpelweg de beste sean-nós zanger van zijn generatie. Deze veelal in Gaelic gezongen zangstijl, is intens, emotioneel geladen en expressief. In de door generaties overgeleverde songs is de mystieke, Keltische sfeer van legendes vol romantiek en heroïek bewaard gebleven. En jazeker, dit valt onder ‘moeilijke muziek’. Je hebt bands als The Fureys die zelfs nu nog hele tournees in Nederland kunnen hebben langs grotere theaters, en het publiek klapt vrolijk mee, maar dat soort muziek is hier ver te zoeken.
Deze muziek daarentegen is hypnotisch, puur, zwaar (met slechts af en toe een vrolijker noot), en onbegrijpelijk begrijpelijk. Wat is dat nu weer voor een rare omschrijving: wel, het aantal mensen in een Nederlandse zaal dat Gaelic verstaat zal, mag ik aannemen, vrij beperkt zijn. Lorcán mocht dan wel de tijd nemen om voor elk nummer even te melden waar het over ging, het kan in wezen net zo goed zijn dat hij een recept voor boerenkool in het Gaelic reciteerde en dat hij, Martin en Daire na afloop smakelijk gelachen hebben om zoveel Hollandse goedgelovigheid. Maar ergens vermoed ik van niet. Want je ‘voelt’ wel dat dit puur is, het is gebaseerd op, maar overstijgt toch taal.
Misschien moet je, eer je dit kunt appreciëren, eerst de ziel van Ierland ondervonden hebben. Die hadden we absoluut: cruthaíodh go raibh an fhoireann fanacht sa bhaile mícheart arís.
