66. Andermaal een exclusief optreden in Nederland, nu van een band die in de jaren zeventig middeleeuwse/Renaissance-muziek versmolt met folk en (later) prog rock. GRYPHON deed Zaandam aan op zaterdag 1 december 2018. Hiermee was Roots aan de Zaan terug in de imposante Vermaning (anno 1687), na ruim twee en een half jaar afwezigheid. Het experiment zou exact één concert lang duren: we keren nu echt niet meer terug in De Vermaning. Dat deed echter geen afbreuk aan het magnifieke concert, in alle opzichten eenmalig.
Elk van hun vijf albums uit de zeventiger jaren had een uniek, eigen geluid. Gryphon’s titelloze debuutalbum uit 1973 was akoestisch, middeleeuws van sfeer, met plek voor nu en dan een luchtiger komische noot. Op Midnight Mushrumps (1974) werd het geluid verrijkt met rockinstrumenten, maar nog steeds is dat album de perfecte compagnon van de debuutplaat. De geheel instrumentale opvolger Red Queen To Gryphon Three (eveneens 1974) plaatste de band echter volledig in de prog rock hoek, met vier lang uitgespannen nummers – gebaseerd op een schaakspel – die nog wel het unieke instrumentarium (o.a. kromhoorn, fluit, fagot) lieten horen. Het wordt ook nu nog gezien als Gryphon’s magnum opus.
Nog eens twee albums volgden, maar de fut was er eigenlijk wel een beetje uit – en Gryphon verdween na de tsunami die punk heette. Recentelijk kwam Gryphon weer bijeen, en in 2018 kwam er zowaar een gloednieuw album: ReInvention, het eerste in ruim veertig (!) jaar. In Zaandam traden de originele leden Brian Gulland (o.a. kromhoorn, fagot), Graeme Taylor (gitaar) en David Oberlé (drums, percussie, zang) aan – verder met Graham Preskett (toetsen, viool), Andy Findon (blaasinstrumenten) en – anders dan op de poster aangekondigd – Rob Levy (bas). De band speelde een mix van nieuw werk van ReInvention en klassiek materiaal, in wat door alle betrokkenen werd gezien als een zéér bijzonder concert.
Beeld van dit optreden
Snapshot uit de nieuwsbrief (2018)
Een terugblik op die ene keer in De Vermaning; dat het meteen weer de laatste was, wisten we toen nog niet.
Alles klopte. Goed, de alweer ietwat vergeten nadelen van de zaal borrelden weer boven. De temperatuur in de kerk, daar zat een deel van het publiek weer, met jassen aan. De tocht als je bij de kassa zit, en ik was al niet zo lekker. Belichting als het een grotere band betreft. En dan is opeens dat podium toch een beetje klein in geval van een zesmansformatie. Het nauwe hek aan de straatkant, hetgeen echt passen en meten is als een grotere auto er moet staan m.b.t. uitladen. De bumper van de auto van geluidsman Erik kwam dit keer los nadat het hek besloot weerstand te bieden. Nou dat weer, nèt nu het in de weg staande boompje daar – na recente herbestrating verdwenen was.
Tegelijk was het fantastisch weer in deze zaal te zijn. Waar we toch een flink stel muzikaal héél gelukkige momenten hebben beleefd tussen september 2014 en februari 2016.
Complex
Gryphon is een complexe groep, qua muziek en instrumentarium. Een volle zes uur voor het optreden begon waren Edvard en ik, alsmede een deel van de band (Dave Oberlé, Brian Gulland en hun eigen geluidsman Roy) er al. De rest van de groep kwam later. Iets later dan de bedoeling was, men heeft de rondweg om Antwerpen die middag in elk geval goed kunnen bestuderen. Echter, alles liep verder als gepland. Hoewel geluidsman Erik blij was dat hij dit project niet alleen hoefde te doen. Want dit was niet even een kwestie van gitaar inpluggen en gaan.
Harmonie
Niettemin, alles verliep in opperste harmonie en goed geluimd hobbelden we richting aanvang van het concert. Waarbij alle groepsleden kwistig waren met complimenten over hulp, diner, zaal, et cetera – dat doet altijd goed. Kortom: het voelde uitstekend.
Paul Rijkens, van progressief rock magazine iO Pages schreef de volgende recensie, die we met toestemming mogen overnemen.
“Het was ruim 40(!) jaar geleden sinds het Engelse Gryphon nog eens in Nederland optrad met hun “kromhoornprog”. De band die in de jaren zeventig een bijzondere mix maakte tussen folk, middeleeuwse muziek en progressieve rock, is tussendoor af en toe wel weer eens bij elkaar geweest maar pas dit jaar kwam het tot een nieuw album (ReInvention) en een terugkeer naar ons land. Het was hun enige optreden buiten Engeland. In het kader van de concertreeks van Roots aan de Zaan speelde men in de prachtige oude kerk De Vermaning in Zaandam (compleet met zand op de vloer). Dit bleek een uitstekende locatie voor deze band en deze muziek.
Men trad aan met drie originele bandleden: Brian Gulland op kromhoorn, fagot, blokfuit, toetsen en zang, Graeme Taylor op akoestische en elektrische gitaren en Dave Oberlé op drums, percussie en zang. De nieuwe(re) bandleden zijn Graham Preskett (toetsen en viool), Andy Findon (kromhoorn, blokfluit, fluiten en sax) en Rob Levy (bas).
Genot
Het was een genot om deze vermaarde band live te zien. Ze begonnen met Kemps Jig, afkomstig hun eerste album uit 1973. Er kwam sowieso behoorlijk wat muziek voorbij van deze plaat. Toen speelde men nog vrijwel pure folk en middeleeuwse muziek. Vanaf het tweede album Midnight Mushrumps uit 1974 was het element progrock nadrukkelijker aanwezig en klonk men bij vlagen zelfs als Gentle Giant en Yes.
Deze proggy uitspattingen waren ook aanwezig in de Zaanse kerk. Ze vormden een fraai contrast en ook samenhang met de verder vrijwel overwegend akoestische muziek. Graham Preskett blijkt een uitstekende aanwinst voor de band met zijn pastorale composities zoals het prachtige Hampton Court, zijn humor en smaakvolle bijdragen op toetsen, waaronder digitaal kerkorgel en klavecimbel. Ook kwamen klassiekers voorbij als Ethelion en Ashes.
Ster van de avond vond ik Brian Gulland die met zijn markante verschijning (een enorme grijze baard en opvallende kleurige kledij) de show wist te stelen. Hopelijk duurt het niet nogmaals 40 jaar voordat Gryphon weer naar Nederland komt”.
Delightful audience
Graeme Taylor schreef na thuiskomst zondagavond: “the audience were so delightful and appreciative it made it all worth it. The final standing ovation as we walked through them back to the dressing room was exhilarating: the joy and love in their faces was quite extraordinary! I must also thank you, Ed and your team for treating us so well – the spread was magnificent and the accommodation worked out fine”.
Waarna hij erachter kwam dat zijn rode Fender Stratocaster uit zijn auto was gestolen, thuis bij uitladen. En zo ligt euforie heel dicht bij een domper.
Daar kwamen wij op onze beurt ook achter, een dag later: het boek van De Vermaning werd, onverwacht, definitief gesloten. Waardoor Gryphon’s optreden eens te meer een unicum bleek.
