95. Op zaterdag 9 december 2023 de terugkeer naar Roots aan de Zaan van een band die in de jaren zeventig middeleeuwse-Renaissance-muziek versmolt met folk en (later) prog rock: Gryphon deed Zaandam eerder aan op 1 december 2018.
Elk van hun vijf albums uit de zeventiger jaren had een uniek, eigen geluid. Gryphon’s titelloze debuutalbum uit 1973 was akoestisch, middeleeuws van sfeer, met plek voor nu en dan een luchtiger komische noot. Op Midnight Mushrumps (1974) werd het geluid verrijkt met rockinstrumenten, maar nog steeds is dat album de perfecte compagnon van de debuutplaat. De geheel instrumentale opvolger Red Queen To Gryphon Three (eveneens 1974) plaatste de band echter volledig in de prog rock hoek, met vier lang uitgespannen nummers – gebaseerd op een schaakspel – die nog wel het unieke instrumentarium (o.a. kromhoorn, fluit, fagot) lieten horen. Het wordt ook nu nog gezien als Gryphon’s magnum opus.
In recenter jaren kwam Gryphon weer bijeen, en in 2018 kwam er zowaar een gloednieuw album: ReInvention, het eerste in ruim veertig (!) jaar – twee jaar later gevolgd door Get Out Of My Father’s Car!. In Zaandam treden de originele leden Brian Gulland (o.a. kromhoorn, fagot), Graeme Taylor (gitaar) en David Oberlé (drums, percussie, zang) aan – verder met Clare Taylor (toetsen, viool), Andy Findon (blaasinstrumenten) en Rob Levy (bas).
Beeld van het optreden van Gryphon
Snapshot uit de nieuwsbrief
Vaak gaat het van een leien dakje, en soms zijn er hobbels, en dan heb je ook nog die ene buitencategorie: ‘Gryphon bij Roots aan de Zaan’.
In de week van 27 november waren Renate en ik vijf dagen in Brescia, Italië. Op dag drie werd ik ’s avonds ziek, dus ons uitje werd danig verstoord: waren we er aanvankelijk nog niet over uit of we dag vier in Verano of Milaan zouden doorbrengen, het werd een dag rummikubben op de iPad in de hotelkamer. Enfin, dat leek een 24-uurs-dingetje te zijn, maar de week erna voelde ik me bepaald niet 100%. De dag voor Gryphon kwam uiteindelijk de keelpijn, en de dag zelf had ik het zoals dat heet flink te pakken.
Ik wilde juist die ochtend nog een paar uur onder de wol voordat ik me in vredesnaam naar de Pasveerzaal zou slepen, want tsja: ik moest er toch echt naartoe … en toen werd er gebeld. Gryphon. Het was rond 11 uur ’s ochtends en ze zaten nog in Engeland, want de Eurostar had een enorme vertraging vanwege een stilstaande trein in de tunnel. In het allerbeste geval zouden ze pas tegen 20:00 in Zaandam aankomen. Dat was de geplande aanvangstijd van het concert. O jee.
Wat kun je anders doen dan het beste ervan hopen? Ik trok mezelf weer uit bed en schreef iedereen die gereserveerd had aan, met de mededeling dat er een flinke hobbel was en dat het beste scenario zou zijn dat we een uur later zouden beginnen (na een waarschijnlijk afgeraffelde soundcheck). Een boel geregel, met inmiddels voor mezelf (en bij de band) de vrijwel stellige zekerheid dat het echt niet door zou kunnen gaan, want elke verdere vertraging maakte een concert (dat wil zeggen, met een publiek) zowat onmogelijk.
Later kwam er echter tegen alle verwachting in positiever nieuws, ze hadden met medewerking van een Eurostarpersoon (die de situatie begreep) een eveneens vertraagde, maar eerdere trein kunnen nemen waarbij de waarschijnlijke aankomsttijd een uur eerder zou zijn, alleen dan hing alles nog af van hoe moeilijk de douane in Calais zou doen (want ja, Brexit, de Britten kozen in hun infinite wisdom voor hun “country back” – en dus voor grensmoeilijkdoenerij – destijds).
Een opgelucht belletje volgde toen Gryphon Calais uit was en, ijs en weder dienende, de waarschijnlijke aankomsttijd van 19:00 kon bevestigen. Dat was het moment dat ik iedereen nogmaals kon aanschrijven met een “iet giet oan, zij het een uurtje later”. Mijn zorgvuldige tijdsschema kon uiteraard wel de prullenbak in en pas om 18:00 waren we in de zaal.
De band kwam drie kwartier later aan (aan één stuk doorgereden vanuit Calais, met de onvermoeibare Brian Gulland aan het stuur), met het geluk dat ze veel eigen, al op elkaar ingespeelde spullen meehadden waardoor de soundcheck zowaar rustig en zo goed als binnen de beschikbare tijd kon plaatsvinden.
Wel druppelden er een aantal mensen veel te vroeg binnen, die hadden hun e-mail dus niet gecheckt, maar: de situatie werd begrepen. De late aanvang kostte ons een kleine 10% van openbaarvervoerafhankelijke reserveringen, maar alles bij elkaar was het een wonder dat we überhaupt een concert hàdden. En dat ik er bij was. Vertwijfeld gehoest inhoudend haalde ik op het tandvlees het einde van het concert, waarna mijn stem wel héél vreemd klonk en ik tegen de gewoonte in (we blijven normaal gesproken tot het laatst) het snel voor gezien hield en Edvard me thuis bracht: voor middernacht was ik terug in bed.
Een ziekmelding volgde en de vrijdag erop kon ik pas weer werken. De huidige griep – of was het dan toch corona – is bepaald geen prettige en zeer langdurig, al met al had ik er drie weken in meer of mindere mate last van.
Maar goed! Genoeg malheur en ellende. De muziek. Ik zat er persoonlijk als een zombie bij, de klok vooruit kijkend, dus ik geef het woord aan Menno von Brucken Fock van progrock website iO Pages, die recenseerde:
“In 2018 trad Gryphon, de volstrekt aparte band uit Engeland, voor het laatst op in Nederland, eveneens in Zaandam. Het gezelschap combineert Middeleeuwse volksmuziek met hedendaags pop, rock en een snufje prog. Overwegend folk brengt de huidige bezetting, die bestaat uit drie oorspronkelijke leden en drie nieuwelingen. De oudgedienden zijn David Oberlé (drums, zang), Brian Gulland (kromhoorn, fagot, toetsen en zang) en Graeme Taylor (gitaar, zang). De nieuwelingen zijn Clare Taylor (viool, toetsen, zang), Andy Findon (diverse blaasinstrumenten) en Rob Levy (bas). Als je weet dat veel composities, ook op de laatste twee albums Reinvention en Get Out Of My Fathers Car!, dateren uit begin jaren zeventig, dan is duidelijk dat het repertoire vooral uit ouder werk bestond en met name in de categorie volksmuziek viel. De unieke combinatie van antieke en hedendaagse instrumenten en het vakmanschap van de dame en heren zorgden toch voor een zeer vermakelijke avond, die echter bijna had moeten worden afgelast: gitarist Taylor was met vertraging gearriveerd [dat had Menno verkeerd begrepen, de hele band had vertraging – Koen], maar door een half uur later [een uur – Koen] te beginnen kon de show gelukkig toch nog doorgaan, en Taylor bleek een echte professional die zijn partijen vlekkeloos speelde. Clare Taylor speelde een puik partijtje viool en ondersteunde op toetsen. Haar stem was echter niet al te vast. De zang van Oberlé (70) begon de tand des tijds te voelen; die van de nog immer clowneske Brian Gulland (72) leek echter nog niets aan kracht en bereik te hebben ingeboet. De band beloofde er niet weer zo lang over te doen om de oversteek te wagen, dus wie weet zijn ze nog een keer te zien en te horen”.
O ja, en het gebrek aan CD’s? Vanwege dat fijne Brexit: ze wilden douanegedoe vermijden. Een idee om daarvoor in de plaats met een bestelformulier te werken heb ik maar afgeraden, want CD’s bestellen vanuit de UK is een kostbare zaak met invoerrechten en hoe dat allemaal heet, voor rekening van de koper. Persoonlijke tip? Ik haal UK-CD’s geregeld bij jpc.de – soms even wachten, maar geen nare berichten vanuit de douane dat je van alles moet bijbetalen (waarna het soms nog eens weken duurt voordat je je ceedeetje ontvangt).
Gryphon speelde de middag erna in Oisterwijk, en daarna gingen ze direct weer terug richting Eurostar tunnel, alwaar ze uiteraard net aan de trein misten en een uur of vier extra geduld moesten hebben. Heen- én terugreis waren daarom hels, maar de concerten mochten er zeker zijn.
